Πώς να διαχωρίσουμε τις ελπίδες που θρέφουμε ως θεραπευτές για τους θεραπευόμενους, από τους στόχους που έχουν οι ίδιοι για τον εαυτό τους.
Όπως πολλοί θεραπευτές, ακολούθησα αυτόν τον τομέα για να βοηθήσω τους ανθρώπους να ξεπεράσουν τα τρέχοντα ψυχολογικά ή σχεσιακά προβλήματα τους. Δεν υπάρχει τίποτα κακό με την επίλυση προβλημάτων, αλλά στη δεκαετία του 1970, μετά το κίνημα της ανθρώπινης ανάπτυξης και την εμφάνιση της θεωρίας των οικογενειακών συστημάτων, το επάγγελμα του θεραπευτή χαρακτηρίστηκε από μία βαθύτερη προσέγγιση: την επιδίωξη μεγάλων αλλαγών αναφορικά με την κατεύθυνση προς την πληρότητα, την αυτοπραγμάτωση και την αυθεντική σύνδεση.
Σημαντικό μέρος της μύησης των νέων εκπαιδευόμενων που εισήλθαν τότε στο χώρο΄, υιοθέτησε την ιδέα ότι η θεραπεία έπρεπε να αφορά σε μία «μεταμόρφωση» του προσώπου που ερχόταν σε θεραπεία και για να είναι πραγματικά χρήσιμη, θα έπρεπε και εμείς οι ίδιοι να υποβληθούμε σε μία «μεταμόρφωση».
Θέλω να πιστεύω ότι έχω αλλάξει και αναπτυχθεί με θετικό τρόπο κατά τη διάρκεια της ζωής μου, αλλά δεν θα έλεγα ότι έχω πετύχει μία «μεταμόρφωση», ακόμη και μετά από εκτεταμένες θεραπευτικές εμπειρίες κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης μου. Το ίδιο ισχύει και για τους συναδέλφους – θεραπευτές: είμαστε αναγνωρίσιμοι μεταξύ μας μετά από δεκαετίες σεμιναρίων και συμβουλευτικής. Φαίνεται ότι έχουμε τις ίδιες ανασφάλειες (οι αναλυτές θα τις έλεγαν «νευρώσεις») που είχαμε πάντα, αν και σταδιακά εξομαλύνθηκαν.
Όσοι από εμάς είχαν θέματα ορίων ή ελέγχου εξακολουθούμε να τα έχουμε, αλλά δεν μας ενοχλούν τόσο πολύ. Θα έλεγα μάλιστα ότι παρόλο που θεραπευτές μου είχαν πει ότι έχουν επιτύχει προσωπική μεταμόρφωση μετά την ολοκλήρωση της προσωπικής θεραπείας τους σχετικά με την πατρική οικογένειά τους και έλεγαν ότι έχουν καταφέρει να αποκτήσουν προχωρημένη διαφώτιση, εγώ δεν το έβλεπα σε εκείνους. Όπως και στον πνευματικό κόσμο: αν κάποιος υπονοεί ότι είναι άγιος, αυτό είναι πιθανώς ένας άμεσος αποκλεισμός για την αγιότητά του.
Βέβαια έχω δει σημαντικές μεταμορφώσεις στα σαράντα χρόνια που εργάζομαι ως θεραπευτής. Ένα από τα πρώτα περιστατικά με τα οποία δούλεψα ήταν με την θεραπευόμενή μου την Κάρολ, η οποία με επισκέφθηκε μετά από δύο νοσηλείες που σχετίζονταν με το άγχος ενός αποτυχημένου γάμου, ενός αλκοολικού και χειριστικού συζύγου και ενός αυστηρού ευαγγελικού εκκλησιάσματος που δεν υποστήριζε την επιθυμία της να χωρίσει.
Η Κάρολ δεν είχε αναπτύξει μια σταθερή αίσθηση του εαυτού της και ήταν μεγαλωμένη να είναι ένα καλό θρησκευόμενο κορίτσι που υπάκουε στην ανδρική εξουσία,. Δεδομένου ότι ο σύζυγός της αρνήθηκε να ζητήσει βοήθεια για τον αλκοολισμό ή για το γάμο του, του ζήτησε να φύγει, κάτι που αυτός έκανε απρόθυμα. Όμως, καθώς ήταν η μοναδική οικονομική στήριξη για την οικογένεια (με δύο παιδιά στην προεφηβεία), ο σύζυγος επέμενε να επιστρέφει στο σπίτι όποτε ήθελε και να διεκδικεί έντονα να επιστρέψει μόνιμα, κάτι που τελικά η Κάρολ επέτρεψε. Η κατάσταση κατέληξε σε ένα τέτοιο μοτίβο, όπου οι νοσηλείες της ήταν και η μοναδική ανακούφιση γι’ αυτήν.
Έξι μήνες πριν έρθει με δει, η Κάρολ είχε προσχωρήσει σε ένα συντηρητικό χριστιανικό εκκλησίασμα με σκοπό να αλλάξει τη ζωή της. Επειδή ο σύζυγός της δεν ήταν χριστιανός, ο ιερέας και τα μέλη του εκκλησιάσματος αρχικά υποστήριξαν την επιθυμία της να πάρει διαζύγιο. Στη συνέχεια, ο σύζυγός της εντάχθηκε στο ίδιο εκκλησίασμα και έχασε όλη την υποστήριξη για το διαζύγιο που ήθελε να πάρει, καθώς ήταν πλέον ένας χριστιανός που επιζητούσε θεραπεία. Χρησιμοποίησε τη θρησκεία ως ένα μέσο για να την αναγκάσει να τον δεχτεί πίσω. Τον προσκάλεσα σε μια συνεδρία με την Κάρολ και διαπίστωσα ότι είναι ένας ανασφαλής, απαιτητικός και χειριστικός άνθρωπος που θα έκανε τα πάντα για να κρατήσει την Κάρολ, εκτός από την αντιμετώπιση των δικών του προβλημάτων.
Αρχικά, όταν συνάντησα την Κάρολ, αισθάνθηκα μια εσωτερική έλξη να τη διασώσω από τον σύζυγό της. Δούλεψα όμως υπομονετικά με τα όριά της. Ένας μικρός στόχος της, για τον οποίο είχε έρθει να με δει, ήταν να την βοηθήσω να σταματήσει να επαναλαμβάνει τον καταστροφικό κύκλο που την οδήγησε στη νοσηλεία της, κάτι που αποδυνάμωνε την προοπτική να βλέπει τον εαυτό της ως μια δυνατή ενήλικη γυναίκα.
Το κρίσιμο σημείο στη θεραπεία ήταν μια συνεδρία που αφορούσε στις θρησκευτικές της απόψεις. Ο σύζυγός της και αρκετά μέλη του εκκλησίασματος της έλεγαν ότι δεν ήταν χριστιανικό να είναι θυμωμένη με το σύζυγό της. Εδώ ήταν η παγίδα: στο παρελθόν, όταν είχε παραμερίσει το θυμό της, τον λυπήθηκε και τον δέχτηκε πίσω. Καθώς πάλευε στη συνεδρία για το πώς να είναι μια καλή χριστιανή αλλά και να εξακολουθεί να διατηρεί τον προστατευτικό της θυμό, επικαλέστηκα τις γνώσεις μου για τη Βίβλο και αμφισβήτησα την ιδέα ότι ο θυμός ήταν ασυμβίβαστος με την χριστιανική αρετή, προσκαλώντας την να σκεφτεί την ιστορία του εξοργισμένου Ιησού που πέταξε τους εμπόρους έξω από το Ναό.
«Δεν φαινόταν θυμωμένος;», τη ρώτησα. «Ναι», απάντησε. «Και οι έμποροι θεώρησαν δίκαιο το θυμό του Ιησού γι’ αυτούς;» – «Όχι, πιθανώς όχι». Το συμπέρασμα: ο θυμός δεν είναι απαραίτητα λανθασμένος και δεν μπορείτε να επιτρέψετε στο άτομο με το οποίο είστε θυμωμένοι να είναι ο μοναδικός δικαστής για να κρίνει αν είναι δικαιολογημένος ο θυμός σας ή όχι. Ακόμα και όταν είχε χαλαρώσει στην καρέκλα της, πλέον έδειχνε περισσότερο δυνατή.
Η ιστορία εξελίχθηκε πολύ διαφορετικά. Ήταν πλέον σε θέση να δει την τελευταία χειραγώγηση του συζύγου της πιο ξεκάθαρα και να καταλάβει ότι είχε ξεγελάσει μέχρι και το εκκλησίασμά της. Μόλις είπε στον σύζυγό της ότι ο γάμος τους τελείωσε, μη ζητώντας του συγγνώμη για το θυμό της και προχωρώντας με το διαζύγιο, ανεξάρτητα από το τι αισθανόταν αυτός και το εκκλησίασμα, ο σύζυγος αποχώρησε από το εκκλησίασμα και ήλθε σε επαφή με έναν δικηγόρο. Η Κάρολ αισθάνθηκε δυνατή για πρώτη φορά στη ζωή της και το άγχος και η κατάθλιψή της υποχώρησαν.
Όταν τη συνάντησα αρκετά χρόνια αργότερα, εργαζόταν ως συντονίστρια σε ένα κέντρο εξυπηρέτησης νέων, όπου επιδείκνυε σημαντικές ικανότητες να κάνει τους νέους να αισθάνονται ευπρόσδεκτοι. Μου είπε ότι αισθανόταν ένας διαφορετικός άνθρωπος. Ήταν μία διαζευγμένη μητέρα, η οποία χειριζόταν την κοινή επιμέλεια των παιδιών όσο καλύτερα μπορούσε έχοντας έναν δύσκολο πρώην σύζυγο, εργαζόταν σε μια δουλειά που αγαπούσε, και ήταν σε μια νέα σχέση που ήταν πολύ καλύτερη από αυτή που είχε στο γάμο της. Ναι, είχε μεταμορφωθεί.
Αλλά τα περισσότερα περιστατικά δεν οδηγούνται σε δραματικές αλλαγές. Πολλοί θεραπευόμενοι απλώς χρειάζονται να ξεπεράσουν ένα επεισόδιο κατάθλιψης ή να μάθουν να διαχειρίζονται το χρόνιο άγχος με πιο εποικοδομητικό τρόπο. Ή ένα ζευγάρι θέλει να σταματήσει να διαπληκτίζεται και να απολαμβάνει ο ένας τον άλλον περισσότερο.
Μιλώντας με όρους του Φρόιντ, αυτοί οι θεραπευόμενοι απλώς θέλουν να αγαπούν και να εργάζονται. Στην πραγματικότητα, ο μέσος όρος διάρκειας της ψυχοθεραπείας στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι μικρότερος από οκτώ συνεδρίες, που δεν είναι αρκετός χρόνος για βαθιά δουλειά με τον εαυτό. Και όσον αφορά στην αξιολόγηση της ψυχολογικής ευεξίας ως αποτέλεσμα της θεραπείας, η έρευνα δείχνει συγκρίσιμα και μέτρια οφέλη για τους θεραπευόμενους, ανεξάρτητα από τη θεραπευτική μέθοδο που χρησιμοποιήθηκε.
Έτσι, κατά μέσο όρο, βοηθάμε τους θεραπευόμενους να ξεπεράσουν κάποια προβλήματα και να βελτιώσουν την ευημερία τους, με κάποια εξασθένηση των επιδράσεων με την πάροδο του χρόνου λόγω της μικρής «δόσης» θεραπείας.
Η επιλογή της κλινικής μας προσέγγισης αφορά σε κάτι μεγαλύτερο από τους θεραπευτικούς στόχους. Έχει να κάνει με τη βασική μας ταυτότητα ως επαγγελματίες αρωγοί. Είμαστε περισσότερο σαν σαμάνοι ή οικογενειακοί γιατροί; Είμαστε ερευνητές του ανθρώπινου εσωτερικού κόσμου ή περισσότερο σαν τη Siri στο iPhone, που απλά κατευθύνει από το ένα μέρος στο άλλο; Σαν τον Δάντη που τον οδηγεί η Βεατρίκη στα ουράνια επίπεδα ή σαν την J. K. Rowling, η οποία μας ευχαριστεί αλλά δεν αναστατώνει την υπαρξιακή μας υπόσταση; Και αν είμαστε κάτι από όλα αυτά τα παραπάνω, πώς βρίσκουμε μια συνεκτική ταυτότητα σε αυτόν τον κόσμο του σύγχρονου και πολωμένου 21ου αιώνα;
Το μειονέκτημα της αναζήτησης της μεταμόρφωσης
Η έρευνα για την έκβαση της θεραπείας και η δική μου εμπειρία με έκαναν σκεπτικό για το ποια κλινική προσέγγιση είναι καλή για να βρεθούν οι θεραπευόμενοι στην υποσχόμενη γη της επαγγελίας για τη «μεταμόρφωση». Αντί αυτού, έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η θεραπεία είναι καλύτερα κατανοητή ως ανακαλύψεις: μικρές, μεσαίες και μεγάλες, αντί για μεταμόρφωση.
Ίσως το σημείο εκκίνησης για όλες τις θεραπείες να είναι ένα μέτριο επίτευγμα, να ξεπεράσουν τα σημεία στα οποία έχουν κολλήσει, έτσι ώστε να αποκαταστήσουν τη λειτουργικότητά τους ή να βρουν έναν καλύτερο τρόπο αντιμετώπισης των προκλήσεων της ζωής από ό,τι έκαναν στο παρελθόν. Και στη συνέχεια, με τρόπους που δεν μπορούμε να προβλέψουμε, μερικές φορές αυτές οι ανακαλύψεις γίνονται μέρος μιας συρροής προσωπικών και συμφραζομένων δυνάμεων, κυρίως έξω από το δωμάτιο θεραπείας και που μεταμορφώνει τις ζωές των θεραπευόμενων.
Βλέπω αυτή την προσέγγιση στις πιο σύγχρονες θεραπείες που δεν προέκυψαν από τον κύκλο της ανακούφισης των συμπτωμάτων ή της δημιουργικής αλλαγής. Οι σύγχρονες θεραπείες έχοντας γνώση των νευροεπιστημών στοχεύουν να βοηθήσουν γρήγορα στο επίπεδο της καθημερινής λειτουργίας και στη συνέχεια ορισμένοι θεραπευόμενοι εμβαθύνουν περισσότερο προς την πνευματική και σωματική ολοκλήρωση.
Ορισμένες από τις σημερινές θεραπείες που βασίζονται στην αντιμετώπιση του τραύματος υπερασπίζουν τη στοχοθέτηση της άμεσης ανακούφισης των συμπτωμάτων και επίσης προσφέρουν κάτι βαθύτερο για όσους το επιθυμούν. Τα μοντέλα θεραπείας ζεύγους όπως το EFT και το μοντέλο Gottman, για παράδειγμα, ξεκινούν με τα τωρινά δυσλειτουργικά αδιέξοδα και προσφέρουν μία πολύ πιο βαθιά σύνδεση στα ζευγάρια όταν είναι ανοιχτά σε αυτή. Οι διαφορετικές μορφές θεραπειών αποδοχής υπογραμμίζουν την αλλαγή και στη συνέχεια την αποδοχή του τι δεν θα μπορέσει ποτέ να αλλάξει, που παράδοξα μπορεί να ανοίξει νέες προοπτικές για ανάπτυξη.
Εξέλιξε τις Θεραπευτικές Γνώσεις σου με τα ACADEMY Εκπαιδευτικά Σεμινάρια, γίνε σήμερα Συνδρομητής!
Και έτσι καταλήγω στα ακόλουθα συμπεράσματα.
1. Δεν χρειάζεται να υποθέτουμε ότι η μεταμόρφωση είναι επιθυμητή από τους θεραπευόμενους ή είναι απαραίτητη για την επιτυχή θεραπεία. Κάποιες φορές θα νιώσετε απογοητευμένοι και μπορεί ακόμα και να το γνωστοποιήσετε στους θεραπευόμενούς σας. Από την άλλη πλευρά, είναι πιθανώς ασφαλές να υποθέσουμε ότι οι θεραπευόμενοι θέλουν να ξεφύγουν από τα εκείνα τα σημεία που έχουν κολλήσει. Το που θα καταλήξει κάθε ανακάλυψη δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε εκ των προτέρων.
2. Αποδεχθείτε ότι όσο περισσότερο βάζετε ως στόχο σας τη μεταμόρφωση, τόσο λιγότερο αντικειμενικοί θα είστε. Ως θεραπευτές, κατέχουμε μια σοφία μαζί με κάποια επιστημονική βάση για το πώς είναι η ευημερία στον 21ο αιώνα, βασισμένη σε μια πολύπλοκη κατανόηση του εαυτού και μια βαθιά σύνδεση με τους άλλους διατηρώντας ταυτόχρονα την ατομικότητά μας. Όπως έχω υποστηρίξει και αλλού, μόλις πρόσφατα αρχίσαμε να εξετάζουμε πτυχές της ανθρώπινης ευημερίας που περιλαμβάνουν τη δέσμευση τόσο την προσωπική όσο και τη δημόσια, η οποία μπορεί να αντισταθμίσει την εστίαση στον εαυτό μας.
3. Έτσι, εν τέλει, έχει νόημα να πάμε τους θεραπευόμενους πιο κοντά προς τη μεταμόρφωση που θέλουν να πάνε, αρκεί να διαχωρίζουμε τις ελπίδες που έχουμε για τους θεραπευόμενούς μας από τους στόχους που έχουν για τους εαυτούς τους. Τότε θα καταλαβαίνουμε ότι διαθέτουμε μόνο μία από τις πολλές αιώνιες σοφίες (από τη θρησκεία, στη φιλοσοφία) οι οποίες έχουν τις δικές τους πεποιθήσεις για το πώς μοιάζει η ανθρώπινη ευημερία και θα είμαστε πρόθυμοι να αναγνωρίσουμε και να δουλέψουμε τα τυφλά σημεία της σοφίας μας, όπως την τάση να εξηγούμε τα ανθρώπινα προβλήματα σε μικροεπίπεδο και να αγνοούμε τις μεγαλύτερες κοινωνικές δυνάμεις. Όπως ο Winston Churchill συνήθιζε να λέει: Όλοι μας υποφέρουμε από τα ελαττώματα των αρετών μας.
Πηγή: PsychologyNow.gr
