Η σπουδαία Οικογενειακή Θεραπεύτρια Μόνικα Μακ Γκόλντρικ, μιλά για την οικογενειακή θεραπεία, τη χρήση των γενεογραμμάτων και τη σημασία της καταγωγής, του φύλου και της διαφορετικότητας στην ψυχοθεραπεία.
VICTOR YALOM: Mόνικα Μακ Γκόλντρικ, Κοινωνική Λειτουργός, Οικογενειακή Θεραπεύτρια, Δασκάλα, Συγγραφέας και πολλά ακόμη για τα οποία θα συζητήσουμε σήμερα… Xαιρόμαστε που είσαι μαζί μας Mόνικα!
MONICA MCGOLDRICK: Χαίρομαι που βρίσκομαι εδώ.
Μόνικα, πώς ήρθες σε επαφή με το πεδίο της ψυχολογίας και της κοινωνικής εργασίας;
Αρχικά, σπούδασα Ρώσικα και ήμουν κάπως εγκλωβισμένη γιατί δεν έβλεπα τον εαυτό μου να ακολουθεί ακαδημαϊκή καριέρα. Τη μέρα που τελείωσα την εκπαίδευσή μου, συνάντησα σε ένα καφέ έναν άντρα που σπούδαζε Ψυχολογία. Μόλις το άκουσα σκέφτηκα Αυτό είναι το πεδίο ενδιαφέροντός μου. Θα μπορούσα, επιτέλους, να διαβάσω για τη ζωή του Ντοστογιέφσκι, του ήρωα μου και να καταλάβω κάτι…. Πραγματικά πιστεύω ότι διαβάζοντας Ντοστογιέφσκι μπορεί κανείς να μάθει τα περισσότερα που χρειάζεται να ξέρει για την ανθρώπινη ψυχολογία.
Ποιος ήταν αυτός που γνώρισες;
Πιθανότατα τον γνωρίζετε, ο Lowell Cooper.
Φυσικά, ήταν καθηγητής στο California School of Professional Psychology, όπου σπουδάσαμε και οι δύο.
Εκείνος σπούδαζε Ψυχολογία στο Yale και απλώς ξεκινήσαμε να μιλάμε. Επιστρέφοντας σπίτι μου, ανακοίνωσα στους γονείς μου ότι θέλω να σπουδάσω Ψυχολογία. Η μητέρα μου ήθελε ανέκαθεν να γίνει ανθρωπολόγος όμως η δική της μητέρα δεν της το επέτρεψε. Οπότε, όταν της είπα για την Ψυχολογία μου είπε ότι αν είναι αυτό που θέλω να κάνω, τότε να το κυνηγήσω και να το κάνω.
Συναντήθηκα με έναν ψυχολόγο, τον Jack Levine και μου είπε ότι για να είμαι σίγουρη για την επιλογή μου, χρειάζεται να εργαστώ εθελοντικά σε ένα κέντρο ψυχικής υγείας. Ήταν το 1966 και μόλις άνοιγε το πρώτο Κοινοτικό Κέντρο Ψυχικής Υγείας στο New Haven. Πήγα και ζήτησα τη δουλειά από μια νοσοκόμα που ονομάζεται Rachel Robinson, η οποία ήταν σύζυγος του πρώτου Αφροαμερικάνου παίκτη ποδοσφαίρου, του Jackie Robinson. Αυτός ήταν ήρωας μου από την παιδική ηλικία και επειδή είμαι από το Μπρούκλιν, η Rachel έγινε η προϊσταμένη μου. Βοηθούσα στην Ψυχιατρική κλινική, σε αυτή την ολοκαίνουργια μονάδα στο κέντρο ψυχικής υγείας και κατά τη διάρκεια της δουλειάς μου, αρκετοί συνάδελφοι μου είπαν: Γιατί δεν σκέφτεστε την κοινωνική εργασία; Είναι πολύ πιο πρακτική. Οι ψυχολόγοι δε φαινόταν να κάνουν τίποτα πολύ ενδιαφέρον. Έγραφαν αξιολογήσεις που κανείς δε διάβαζε.
Τι εννοείς κανείς δε διάβαζε;
Κάθε φορά που είχαμε κάποιον πραγματικά δύσκολο ασθενή τον στέλναμε στον ψυχολόγο για αξιολόγηση. Ο ασθενής θα ερχόταν στην κλινική και μετά από 2 εβδομάδες ο ψυχολόγος θα έφερνε ένα αντίγραφο της αξιολόγησης στο οποίο έλεγε πόσο οργισμένος ήταν ο ασθενής. Έπειτα γινόταν μία συζήτηση για το πόσο άσχημη είναι η κατάσταση του ασθενούς και στη συνέχεια ο ψυχολόγος έφευγε και μέναμε εμείς με τον ασθενή. Τι στο καλό ήταν αυτό; (γέλια)
Και ο ψυχίατρος ήταν εκεί το πρωί για ένα είδος ομαδικής ψυχοθεραπείας με τους ασθενείς και φερόταν λες και ήταν κάποιος πολύ σημαντικός. Στη συνέχεια, είχαμε πολύωρες συναντήσεις, συζητώντας τι σκέφτηκε ο κάθε ασθενής. Αλλά ο ψυχίατρος δεν είχε δει τον ασθενή όλη την ημέρα, οπότε ήξερε πολύ λίγα.
Έτσι οι άνθρωποι που είχαν τη λιγότερη γνώση για τους ασθενείς είχαν και την περισσότερη εξουσία: οι ψυχίατροι και ψυχολόγος που αξιολογούσε τον ασθενή. Τι σύστημα!
Έτσι ακριβώς. Τέλος, ένας κοινωνικός λειτουργός, ο οποίος είχε την ευθύνη για όλους τους ασθενείς και τις οικογένειες της μονάδας, είπε: Οποιοσδήποτε θέλει να βοηθήσει μπορεί να το κάνει με την εποπτεία μου. Και έσπευσα να πω Εγώ θέλω! Όλο το απόγευμα και το βράδυ θα βλέπαμε τον ασθενή και έπειτα θα τον βλέπαμε όταν ερχόταν επίσκεψη η οικογένεια. Σκεφτόμουν ότι θα ήταν απίστευτα ενδιαφέροντα τα πράγματα που θα μάθαινα.
Είναι προφανές τώρα γιατί το να είσαι κοινωνική λειτουργός ήταν τόσο ελκυστικό τότε.
Ακριβώς. Ο κοινωνικός λειτουργός είχε την πιο ενδιαφέρουσα δουλειά γιατί εργάζεται πραγματικά με οικογένειες. Γι’ αυτό, ξεκίνησα να δουλεύω με τις οικογένειες και δεν κοίταξα ποτέ πίσω. Νόμιζα ότι θα είμαι κοινωνικός λειτουργός και θα δουλέψω μαζί με οικογένειες. Έτσι, πήγα στο Smith College για να σπουδάσω κοινωνική εργασία και δούλεψα παράλληλα. Αλλά για να μείνω στο New Haven, έπρεπε είτε να παντρευτώ είτε να κάνω θεραπεία.
Γιατί έπρεπε να παντρευτείς;
Αν ήσουν παντρεμένος, δε θα σε χώριζαν από το σύζυγο. Αν δεν ήσουν, θα μπορούσαν να σε στείλουν για θερινό πρόγραμμα ή οπουδήποτε στη χώρα για δουλειά.
Πώς σχετίζεται με αυτό που περιγράφεις με την ψυχοθεραπεία;
Η ψυχοθεραπεία ήταν η άλλη καλύτερη εναλλακτική λύση. Εγώ υπέγραψα για να κάνω θεραπεία, λέγοντας στο θεραπευτή στην πρώτη συνεδρία: Θέλω μια επιστολή που να τους λέει ότι χρειάζομαι τουλάχιστον δύο χρόνια τη βοήθειά σας και ότι δεν μπορώ να φύγω από το New Haven. Συμφώνησε να το κάνει. Και είχα μια σπουδαία εμπειρία κοινωνικής εργασίας γιατί εργάστηκα στο νοσοκομείο Yale-New Haven, το οποίο ήταν υπέροχο. Πολύ προσανατολισμένο στην οικογένεια.
Την εποχή εκείνη, στη δεκαετία του ’60, ποια ήταν η κατάσταση της οικογενειακής θεραπείας όταν μπήκατε σε αυτήν;
Ήταν η πιο συναρπαστική στιγμή εκείνη την εποχή. Σ’ αυτή τη μονάδα, έβλεπαν τις οικογένειες τρεις φορές την εβδομάδα. Αυτό ίσχυε και για τους πλούσιους και για τους διάσημους και για οποιονδήποτε άλλο. Μου έκανε τρομερή εντύπωση και ήταν πολύ βοηθητικό επίσης για τους ασθενείς.
Πού πήγαν όλες οι οικογένειες;
Σήμερα φαίνεται ότι δεν είναι εύκολο να φέρεις όλη την οικογένεια στη θεραπεία. Οι γονείς, ακόμα και εκείνοι που είναι μαζί και έχουν παιδιά, δομούν την καθημερινότητά τους γύρω από τόσα πολλά. Πολλές φορές είναι δύσκολο να βρεθούν όλοι μαζί. Τι σημαίνει για την οικογενειακή θεραπεία, ότι είναι δύσκολο να συναντηθούν όλοι;
Νομίζω ότι αυτό που πραγματικά κάνει τρομερά δύσκολη την οικογενειακή θεραπεία, μέσα από τη δική μου εμπειρία, δεν είναι οι ίδιες οι οικογένειες. Είναι αυτό που γίνεται με την πρόνοια, την ασφάλιση και τις φαρμακευτικές εταιρείες. Οι φαρμακευτικές εταιρείες ανέλαβαν απόλυτα την ψυχιατρική. Και η πρόνοια έχει αναλάβει πλήρως τον τρόπο με τον οποίο πραγματοποιούνται οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας και δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον για την οικογενειακή θεραπεία επειδή δεν είναι τόσο ευχάριστο όσο το να βλέπει κανείς μόνο ένα άτομο τρεις φορές. Ή, ξέρετε, τους δίνουν τα φάρμακα και ξαφνικά θεραπεύτηκαν. Ναι, είναι αλήθεια ότι έχουμε ένα υψηλό ποσοστό διαζυγίων και έχουμε γονείς που εργάζονται σε διαφορετικά μέρη. Η προσοχή στρέφεται στην οικογένεια για να διερευνηθεί πώς τα ζητήματα που αντιμετωπίζει η οικογένεια ως σύστημα, συμβάλουν στα προβλήματα του παιδιού.
Δεν πιστεύω ότι αν δεν σου αρέσει η μητέρα σου, μπορείς πολύ απλά να πεις: «Δεν πάει άλλο, θα βρω άλλη μητέρα». Πιστεύω ότι ο καθένας χρειάζεται να προσπαθήσει να δουλέψει τη σχέση με τη μητέρα του.
Φαίνεται λοιπόν ότι υπάρχει αλλαγή στον τρόπο που γίνεται η οικογενειακή θεραπεία. Βασικά, οι περισσότερες εταιρείες φαίνεται να υποστηρίζουν τη φαρμακευτική αγωγή ή τις ομαδικές θεραπείες, πολλές από τις οποίες μπορεί να είναι χρήσιμες, βέβαια, αλλά απέχουν πολύ από την πραγματική φροντίδα των ανθρώπων. Αλλά ας προχωρήσουμε σε αυτό που αγαπάς, και αυτό είναι οικογενειακή θεραπεία. Τι είδους θεραπεία κάνεις τώρα;
Το 1991, εκδιώχθηκα, ίσως θα μπορούσα να πω, από την ιατρική σχολή. Θέλω να πω, δεν μπορούσαν να με απολύσουν γιατί είχα θέση ΔΕΠ, αλλά μου πήραν τον γραμματέα μου. Μου είπαν ότι θα έπρεπε να βλέπω 28 θεραπευόμενους την εβδομάδα στην αίθουσα επειγόντων περιστατικών.
Έτσι, το εκπαιδευτικό πρόγραμμα στην οικογενειακή θεραπεία απλώς πετάχτηκε έξω από το σύστημα. Αλλά με τον δικό του, ιδιαίτερο τρόπο, εξακολουθεί να επιβιώνει. Έχουμε ένα μικρό οικογενειακό ινστιτούτο στην πόλη όπου ζω. Είναι σαν ένα πολύ μικρό σπίτι σε μια πολύ μεγάλη πόλη. Ανήκω σε μια πολύ μικρή ομάδα και έχουμε πολύ μικρές τάξεις για τους ανθρώπους που θέλουν να σπουδάσουν οικογενειακή θεραπεία. Και κάθε χρόνο αναρωτιόμαστε: Θα συμπληρώσουμε μια τάξη;
Με ποιους τρόπους η δουλειά σου είναι παρόμοια ή διαφορετική από αυτή των άλλων οικογενειακών θεραπευτών; Η προσέγγισή, οι ιδέες σου;
Το 1972, πήγα σε ένα συνέδριο οικογενειακής θεραπείας όπου άκουσα τον Murray Bowen. Και αποδιοργανώθηκα τελείως. Μιλούσε για το πώς γίνεται μια θεραπευτική σχέση σε συνεδρίες μαζί με τη μητέρα και σκέφτηκα ότι ήταν γελοίο γιατί η μητέρα μου δεν υπήρχε περίπτωση να το κάνει. Παρόλο που ήμουν στο χώρο της οικογενειακής θεραπείας, δεν πίστευα ότι θα μπορούσα να κάνω οικογενειακή θεραπεία με την οικογένειά μου. Τότε, πραγματικά δεν μπορούσα να ακούσω τι είπε, αλλά ουσιαστικά είπε ότι δεν είσαι πουθενά αν δεν έχεις δουλέψει με τη μητέρα σου. Και σκέφτηκα, αυτά που λέει είναι ανοησίες, γιατί σίγουρα δεν γνώρισε ποτέ τη μητέρα μου.
Πώς ήταν η μητέρα σου;
Ήταν πολύ δύσκολη, πάρα πολύ δύσκολη. Κατά τη διάρκεια αυτού του συνεδρίου, συνάντησα έναν από τους μαθητές του Bowen, έναν τύπο που ονομάζεται Phil. Και ταιριάξαμε. Μόλις ξεκινούσε ένα οικογενειακό ινστιτούτο και τον ρώτησα αν θα με αναλάμβανε να δουλέψω με την οικογένειά μου. Και με ρώτησε αν θέλω να εργαστώ σε αυτό το ινστιτούτο. Έτσι, έγινα πραγματικά Bowenite και θα έλεγα ότι είμαι ακόμα πολύ Bowenite. Και δεν υπάρχουν πάρα πολλοί από εμάς. Αλλά, ξέρεις, τους αναγνωρίζεις όταν τους ακούς να μιλάνε για οικογένειες.
Εξέλιξε τις Θεραπευτικές Γνώσεις σου με τα ACADEMY Εκπαιδευτικά Σεμινάρια, γίνε σήμερα Συνδρομητής!
Θα μας δώσεις μια εικόνα τους;
Δεν πιστεύουν στο να ξεκόβεις στις σχέσεις. Δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στην οικογένεια και τις ρίζες της. Έκαναν γενεογράμματα.
Μπορείς να μας εξηγήσεις τι σημαίνει το «να ξεκόβεις»;
Δεν πιστεύουμε ότι αν δεν σας αρέσει η μητέρα σας, θα πρέπει απλά να πείτε: Αρκετά άντεξα, θα βρω κάποια άλλη. Πιστεύουν ότι όλοι θα πρέπει να προσπαθήσουν να το δουλέψουν με τη μητέρα τους. Θεωρούν βασικά ότι δεν θα την εγκαταλείψεις ποτέ.
Οπότε, το δούλεψες με τη μητέρα σου;
Προσπάθησα πολύ και πιστεύω ότι έκανα καλή δουλειά για αυτή τη σχέση. Άλλαξε σίγουρα τη ζωή μου.
Πώς το κατάφερες;
Με τη δύναμη της ικανότητας να σκεφτόμαστε τα συστήματα και να συνειδητοποιούμε ότι είμαστε όλοι μέρος του συστήματος. Προσπαθούσα συνεχώς να αλλάξω τη μητέρα μου και πραγματικά προσπαθούσα να την αλλάξω για να αλλάξω τη σχέση της με τη μητέρα της που είχε μισήσει. Σταμάτησα … έμαθα ότι δεν μπορείς να αλλάξεις ένα άλλο άτομο. Μπορείς μόνο να αλλάξεις τον εαυτό σου. Και έτσι προσπάθησα να αλλάξω το πώς ήμουν εγώ σε σχέση με αυτήν και επίσης να αλλάξω άλλες σχέσεις στην οικογένεια… απλά να αλλάξω.
Ένας βασικός κανόνας είναι ποτέ να μη βάζεις πρώτα τη λογική σε ένα σύστημα που ζει με το συναίσθημα.
Τώρα θα το σκεφτόμουν σαν να πήρα την δύναμη μου πίσω. Ότι, αν της έδωσα τη δύναμη να με ρίξει κάτω και να αισθανθώ ότι αυτή με έριξε, αυτό ήταν κάτι που θα μπορούσα να το ελέγξω. Κι έτσι, το γύρισα και το έκανα κάτι διαφορετικό: αντί να αισθάνομαι ότι με έριχνε κάθε φορά, να σκεφτώ τι θα μπορούσε να την οδηγήσει σε αυτό και αν θα μπορούσε να είναι το πρόβλημά της και όχι το πρόβλημά μου. Αυτό μεταμόρφωσε τα πάντα.
Οι Bowen και Haley λιθοβολούν την Μακ Γκλόντρικ
Έτσι άλλαξα τη σχέση μου με τη μητέρα μου. Και είδα τα συστήματα μέσω αυτού του φακού. Μερικά χρόνια αργότερα στον Bowen δεν άρεσαν πολλές ιδέες μου, παρόλο που μου άρεσαν όλες οι δικές του.
Θυμάσαι ποιες από τις ιδέες σου είπε ο Bowen ότι δεν του άρεσαν;
Ξεκινήσαμε να κάνουμε εργασίες για τον κύκλο ζωής και δεν πίστεψε πραγματικά ότι αυτή ήταν μια καλή ιδέα. Η Betty Carter και εγώ γράψαμε ένα βιβλίο το 1980, The Extended Family Life Cycle (Τρίτη έκδοση). Και, αν και με γλυκό τρόπο, ο Bowen το επέκρινε. Και αυτή δεν ήταν η χειρότερη αντίδραση: ο Jay Haley ήταν ακόμα πιο επικριτικός.
Βλέπετε τότε, κανείς δεν είχε γράψει τίποτα για τον κύκλο ζωής από την άποψη της οικογενειακής θεραπείας. Έτσι, ψάξαμε στη βιβλιογραφία για όποιον είχε πει κάτι για τον κύκλο ζωής.Ο Jay Haley είχε γράψει σχετικά με τον Milton Erikson (αν και δεν είχε καμία σχέση με την οικογένεια), για την προοπτική του κύκλου ζωής.
Ευχαριστήσαμε λοιπόν τον Jay Haley για τη συμβολή του στη σκέψη μας σε όρους κύκλου ζωής. Και αφού δημοσιεύσαμε αυτό το βιβλίο για τους κύκλους ζωής και τις οικογένειες, ο Haley έγραψε ένα άσχημο άρθρο σχετικά με το δικαίωμα να επιλέγει κανείς τα εγγόνια του, λέγοντας ότι μας απέρριψε ως εγγόνια του. Δεν είχε καμία σχέση με εμάς ή με τις ιδέες μας.
Μη μεταφράζεις ποτέ με τη λογική ένα σύστημα συναισθήματος.
Ας μιλήσουμε για τη δουλειά με τις οικογένειες. Πώς εσύ ή ο Bowen βλέπετε την ιδέα της αποκοπής με τις οικογένειες και τους γονείς στην ενήλικη ζωή; Θα πρέπει απλά να έρθει κανείς αντιμέτωπος με τους γονείς, όπως προτείνουν κάποιοι θεραπευτές;
Οι γονείς σου πάντα έχουν σημασία. Ο Bowen ήθελε όλοι έντονα να έχουν μια ουσιαστική σχέση με τους γονείς. Αλλά θα πρέπει να δώσετε εξαιρετική προσοχή σε ό,τι συμβαίνει στο συναισθηματικό κομμάτι με αυτούς, και για να το κάνετε αυτό, χρειάζεται να γράψετε μια ειλικρινή επιστολή στους γονείς σας, που να εξηγεί ποια είναι η σχέση μαζί τους. Ποια είναι η πιθανότητα να διαβάσουν ένα τέτοιο μήνυμα και να μην αισθανθούν κάτι κακό και προσβλητικό; Προετοιμαστείτε να προκαλέσετε μία μακροχρόνια σύγκρουση μαζί τους!
Οι περισσότεροι γονείς είναι αμυντικοί ούτως ή άλλως, τουλάχιστον, επειδή συχνά, σωστά ή λανθασμένα, αισθάνονται ότι δεν κατανοούνται και κατηγορούνται για τα προβλήματα των παιδιών τους.
Ένας από τους κανόνες είναι να μην μπαίνεις ποτέ με λογική να καταλάβεις τι γίνεται σε ένα σύστημα συναισθήματος. Αν η οικογένειά σας είναι συναισθηματικά αντιδραστική, γιατί να κάνεις ένα διαχωρισμό και να πεις εγώ βρίσκομαι εδώ; Όπως θα έλεγε (ενν. Bowen), αυτό είναι βίαιο για το οικογενειακό σύστημα.
Γενεογράμματα: κάτι παραπάνω από κύκλους και κουτάκια
Ποια είναι η σημασία των γενεογραμμάτων στη δουλειά σου με τις οικογένειες ή τα άτομα;
Ένα γενεόγραμμα είναι απλώς ένας χάρτης. Ξέρεις, κουτάκια και κύκλοι. Αλλά αυτό που είναι σημαντικό είναι να δίνεται έμφαση από πού προέρχονται οι άνθρωποι, ποιοι είναι, ποια είναι η καταγωγή τους και τι καταβολές έχουν. Και τα γενεογράμματα είναι απλά ένας τρόπος για να χαρτογραφηθεί αυτό. Επομένως, είναι σημαντικό να βλέπουμε τους ανθρώπους μέσα στο ιστορικό τους πλαίσιο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα γενεογράμματα είναι σημαντικά, για να πούμε: Ποιος είσαι; Από πού ήρθες;
Δεν έχει σημασία πόσο έχεις αναλύσει τα ψυχολογικά προβλήματα της μητέρας σου. Αν δεν μπορείς να κάτσεις μαζί της σε ένα δωμάτιο μόνοι σας και να είσαι ευγενικός μαζί της, δεν έχεις καταφέρει τίποτα. Για αυτό μην κοροϊδεύεις τον εαυτό σου.
Ποιες είναι οι ρίζες σου;
Ναι. Ακριβώς. Και να το σέβομαι αυτό.
Ποιο είναι το πρόβλημα με το να μην το κάνεις και να μην ξέρεις την ιστορία κάποιου;
Θα λέγαμε ότι δεν υπάρχει κανένας τρόπος να καταλάβουμε τί είναι ένα άτομο αν δεν δούμε την ιστορία του. Αν δεν πεις, Από πού είσαι; Πες μου για τον εαυτό σου, ποιος είναι ο παππούς σου; Πότε έφτασε η οικογένειά σου σε αυτή τη χώρα; Τι αγώνες έδωσες για να φτάσεις ως εδώ; Πώς είναι δυνατόν να μην είναι όλα αυτά σχετικά με ένα άτομο;
Είναι λογικό. Αν κάποιος με ήξερε και δεν ήξερε για τον παππού μου που ήρθε από την Ιταλία τον προηγούμενο αιώνα ή τις άλλες ρίζες της οικογένειάς μου, τότε δεν θα ένιωθα ότι με ήξερε καλά. Δεν θέλουμε να περιοριστούμε στις ρίζες μας, αλλά μας αρέσει να τις εκτιμούν ως κομμάτι μας.
Ακριβώς.
Θέλω να σε ρωτήσω για τη θεραπευτική τακτική που παρουσιάζεις στα βίντεό σου. Πολλοί θεραπευτές επικεντρώνονται στο παρελθόν, με σχεδόν στερεότυπο τρόπο, αλλά συχνά παραμένουν στην επιφάνεια, στο επίπεδο της λογικής. Και αυτό που με εντυπωσίασε στα βίντεο είναι ότι χρησιμοποιείς αυτές τις πληροφορίες, αλλά με έναν τρόπο σχετικό για τη σύνδεση με την οικογένεια αυτή τη στιγμή.
Αυτό βοηθά στη μελλοντική αλλαγή. Το πιστεύω πραγματικά. Θυμάμαι ότι την πρώτη φορά που άκουσα τον Bowen να μιλάει, είπε: Δεν έχει σημασία πόσο έχετε αναλύσει τα ψυχολογικά προβλήματα της μητέρας σας ή οτιδήποτε άλλο, αν δεν μπορείτε να καθίσετε σε ένα δωμάτιο μαζί της και να είστε γενναιόδωροι μαζί της τότε δεν είστε εκεί. Μη ξεγελάτε τον εαυτό σας. Όλα εξαρτώνται από το τι θα κάνεις τώρα.
Σωστά. Λες ότι η κατανόηση του παρελθόντος μπορεί να βοηθήσει τη σύνδεση στο παρόν και αντίστροφα.
Έτσι νομίζω. Σκεφτείτε ποια είναι η ευθύνη σας για το μέλλον. Μπορεί να μην είναι πολύ εμφανές σε αυτό το βίντεο, αλλά πραγματικά πιστεύω ότι εμείς ως θεραπευτές μπορούμε να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να τοποθετηθούν και να κάνουν επιλογές για το τι πρόκειται να κάνουν στη ζωή τους. Και ότι παίρνουμε τις καλύτερες αποφάσεις αν δίνουμε προσοχή και στο από πού προερχόμαστε αλλά και σε αυτό που μας περιμένει. Τί οφείλουμε στα παιδιά των παιδιών μας; Και τι οφείλουμε στους προγόνους μας που αγωνίστηκαν για μας;
Αυτονομία και σύνδεση
Χρησιμοποιείς τις έννοιες της αγάπης, του σεβασμού, της τιμής, της συγχώρεσης, της πνευματικότητας. Αυτά δεν είναι λόγια που χρησιμοποιούνται συνήθως για να μιλήσουμε για στόχους στην ψυχοθεραπεία. Από πού προέρχεται η χρήση αυτών των όμορφων λέξεων;
Νομίζω ότι κάνουν νόημα μέσα μου. Το πήρα από τον Bowen. Γνωρίζετε ότι η βασική θεωρία του Bowen είναι ότι η διαφοροποίηση για το ώριμο άτομο σημαίνει να μπορεί να αποσυνδέεται και να συνδέεται με τον καθένα και τα πάντα. Και να το σέβεται αυτό. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να παίρνουμε τις δικές μας αποφάσεις για το πώς πρόκειται να συσχετιστούμε. Ότι πρέπει να ψάξω στην καρδιά μου και να επιλέξω τη σχέση μου, να επιλέξω πώς θα συνδεθώ μαζί σου.
Όμως η ιδέα του Bowen αφορούσε επίσης και το κομμάτι της αυτονομίας, ότι δεν ζείτε τη ζωή σας σύμφωνα με τις αξίες κάποιου άλλου. Πρέπει να κοιτάξετε στην καρδιά σας και να καταλάβετε ποιες είναι οι δικές σας αξίες και στη συνέχεια να τις ζήσετε. Είμαστε όλοι συνδεδεμένοι. Αυτό είναι πολύ ουσιαστικό για τη θεωρία του Bowen και είναι τόσο διαφορετικό από εκείνους που επικεντρώνονται στην αυτονομία ως ότι πρέπει να το κάνω για μένα. Είμαστε μαζί στη ζωή. Αυτή είναι ακριβώς η συμφωνία. Κάτι μπορεί να συμβεί αυτή τη στιγμή και θα μπορούσα να εξαρτώμαι αυτό το λεπτό από εσένα για να σώσεις τη ζωή μου. Και αν κάνω κάτι για να σε βλάψω, αυτό θα μπορούσε να μου γυρίσει μπούμερανγκ για να με βλάψει. Επειδή αυτό είναι η φύση μας, ότι είμαστε αλληλένδετοι.
Αλλά πώς σχετίζεται η αυτονομία;
Κατά κάποιο τρόπο, είναι μια φιλοσοφική στάση στην οποία δεν υπάρχει αυτονομία. Η μόνη αυτονομία αφορά τις αποφάσεις μας για το πώς θα ζήσουμε. Κυρίως ο σεβασμός ο ένας προς τον άλλο, σε ένα είδος πνευματικής κατανόησης ότι δηλαδή είμαστε μέρος ενός μεγαλύτερου πράγματος από αυτό που μπορούμε να δούμε, συμπεριλαμβανομένων των προγόνων μας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που πρόκειται να έρθουν μετά από μας, όλα αυτά…
Αυτό πρέπει να είναι κομμάτι και της δουλειάς σου με τους θεραπευόμενους. Να τους μιλάς έτσι και μοιράζεσαι αυτά τα πράγματα μαζί τους.
Είναι. Ναι.
Επαναστατούν ποτέ ενάντια σε αυτό;
Σίγουρα. Ναι.
Μπορείς να θυμηθείς ένα παράδειγμα;
Θυμάμαι ένα θεραπευόμενο που μόλις μπήκε μέσα, του είπα: Ακούστε, πρέπει πρώτα να φτιάξετε μια σχέση με τη μητέρα σας. Θα μπορούσατε να την φέρετε την επόμενη φορά; Και θα περιμέναμε να ακούσουμε να λένε: Φυσικά,αυτό ακούγεται πολύ καλό. (γέλιο) Αντιθέτως αυτό που λένε είναι: Τι μου λες τώρα; Σου είπα! Το πρόβλημά μου είναι ότι θέλω να φτιάξεις τη γυναίκα μου!
Η δουλειά της Μακ Γκόλντρικ με τις οικογένειες
Πώς φτάνουν οι άνθρωποι να κοιτάξουν τελικά προς τον εαυτό τους και στο τι μπορούν να κάνουν; Μπορείς να δώσεις ένα παράδειγμα για το πώς ένα άτομο ξεκινάει με τη θέση ότι είναι δικό του το πρόβλημα και όχι των άλλων και τελικά καταφέρνει να το μεταβολίσει;
Λοιπόν, ας πάρουμε το παράδειγμα του βίντεο που έκανα με αυτή την οικογένεια (Δουλεύοντας με την Απώλεια: Μία Οικογενειακή Θεραπευτική Προσέγγιση). Νομίζω ότι αυτό είναι ένα καλό παράδειγμα οικογένειας όπου ο πατέρας ήθελε να «διορθώσω» την κόρη και για πολλούς λόγους ήθελε ο ίδιος να μην πάρει την ευθύνη για αυτό, εξαιτίας της θλίψης του για τη γυναίκα του αλλά και για πράγματα που δεν αντιμετώπισε με τον δικό του τρόπο. Και έπρεπε να βγάλουμε τη μητριά εκτός συστήματος για λίγο και να επικεντρωθούμε στην κόρη, να την ακούσουμε πραγματικά και έπειτα να φέρουμε και το γιο, επειδή είναι εξίσου σημαντικός. Μερικές φορές, όπως και σε αυτή την περίπτωση, ένας γονέας μπορεί να ακούσει κάτι πιο δυνατά και διεισδυτικά αν και τα δύο παιδιά λένε ότι έχει για εκείνα σημασία. Και αυτό είναι που κάνει έναν άνθρωπο να το ακούσει διαφορετικά.
Οποιαδήποτε άλλα παραδείγματα στη θεραπεία;
Θυμάμαι ένα θεραπευόμενο, ήταν πολύ αρνητικός, σκεφτόταν κάπως αυτοκτονικά. Του έκανα ορισμένα ερωτήματα γι’ αυτό το θέμα και μου είπε πώς αλλιώς μπορώ να υπάρχω;. Τότε του είπα κάτι για την κουλτούρα του, προσπαθώντας να τον βοηθήσω, και μου απάντησε: Μην μου λέτε αυτές τις βλακείες. Αν μου πείτε ότι σκέφτομαι έτσι λόγω της κουλτούρας μου, θα φύγω.
Ποια ήταν η καταγωγή του;
Καταγόταν από την Ιρλανδία. Και τότε, είπε… ότι έφταιγε η μητέρα του και συνέχιζε να μιλά για αυτό… Και ήταν αυτή κάτι σαν μάγισσα που την ήλεγχε σε οτιδήποτε. Οπότε, του είπα δεν μπορούμε να μιλήσουμε μαζί της; Επειδή η γυναίκα ήταν ζωντανή και έμενε κοντά. Και είπε: Όχι, δε θα το κάνουμε αυτό και δε θα ξαναέρθω, αν το ξανασυζητήσουμε. Ήρθα εδώ για να λύσω τα συζυγικά μου προβλήματα και τίποτα άλλο. Μερικούς μήνες αργότερα επανήλθα σε αυτό το θέμα: Με έχεις μπλοκάρει και απογοητεύομαι που δεν έχεις βοηθηθεί ακόμα. Φέρε με σε επαφή με κάποιον από την οικογένειά σου, με ποιόν είσαι έτοιμος να μιλήσεις; Έτσι, έφερε τον αδελφό του, πράγμα που ήταν πραγματικά ενδιαφέρον. Έμαθα πολλά για την οικογένεια και μιλήσαμε για το είδος των αυτοκτονικών συναισθημάτων και για πολλά ακόμα.
Και τι έγινε με τη μητέρα, τη συνάντησες ποτέ;
Τελικά, κάποια στιγμή είχαμε μια διαφωνία για τη μητέρα του και είπα: Μήπως θα μπορούσαμε να επιστρέψουμε σε αυτό που σας ζήτησα για τη μητέρα σας;
Και μου λέει: Αν την είχες εδώ μπροστά σου, τι θα της έλεγες;
Δεν ξέρω τι θα της έλεγα, θα ήθελα να μιλήσω μαζί της για ό, τι σας ενοχλεί ή θα μπορούσατε να συνομιλήσετε εσείς μαζί της.
Όχι, αλλά θέλω να μάθω τι θα της έλεγες.
Δεν το ξέρω, του είπα.
Και τότε θυμήθηκα. Στο τέλος των κεφαλαίων ενός βιβλίου που έγραψα, έχω ερωτήσεις που θα μπορούσατε να κάνετε στους γονείς σας. Οπότε, του ανέφερα, για αυτό το βιβλίο και εξήγησα ότι δεν ξέρω τι ερωτήσεις θα της έκανα αλλά μπορεί να βρει στο βιβλίο το είδος των ερωτήσεων που θα μπορούσα να της κάνω.
Όχι, θέλω να μάθω τις ακριβείς ερωτήσεις, επέμενε.
Του είπα να κάνει ότι θέλει και μου απάντησε ότι την επόμενη εβδομάδα μπορεί να φέρει τη μαμά του ή μπορεί και όχι.
Την επόμενη εβδομάδα την έφερε και ήταν φοβερό. Δεν μίλησα σχεδόν καθόλου και ο ίδιος δούλεψε τόσα πολλά πράγματα μαζί της. Ήταν πάρα πολύ ενδιαφέρον. Πήρε την ευθύνη και της είπε: Είμαι 51χρονος άνθρωπος, αισθάνομαι σαν να πρέπει να μιλήσω για μερικά πράγματα που συνέβησαν πριν από πολύ καιρό και νιώθω ότι μπορεί να είναι χαζό, αλλά αυτά τα πράγματα με τρώνε και τα βγάζω στη σύζυγό μου και δεν θέλω να είμαι έτσι. Εκείνη απλά τον άκουσε και όλα πήγαν τόσο καλά.
Αυτό που πραγματικά μου αρέσει σε τέτοιες ιστορίες είναι ότι ενώ στα περισσότερα βίντεο ή τις ιστορίες θεραπείας δείχνουν ότι ο θεραπευτής είναι λαμπρός και κάνει σπουδαίες ερμηνείες, μερικές φορές είναι καλύτερο να κλείνει το στόμα του και να ακούει. Απλά να είναι εκεί.
Ξεφύγετε από τα στερεότυπα. Όταν οι θεραπευόμενοι κάνουν τη δουλειά, δεν χρειάζεται να είστε εκεί, καθίστε στο παρασκήνιο και αφήστε τους να μιλήσουν.
Ας επιστρέψουμε σε κάτι. Τι σε ώθησε να ασχοληθείς με την κουλτούρα και την εθνικότητα και γιατί είναι τόσο σημαντικές για τη δουλειά σου;
Υποθέτω ότι σε κάποιο συναισθηματικό επίπεδο, επειδή μεγάλωσα με μία Αφροαμερικάνα που δούλευε για την οικογένειά μας και την αγάπησα και μεγάλωσα μαζί της, υπήρξε κάποια επιρροή. Αλλά δεν μπορώ να είμαι σίγουρη.
Είπες νωρίτερα ότι ο Bowen δεν ενέκρινε τη δουλειά σου με την κουλτούρα. Πώς έγινε αυτό;
Ήταν κάπως περίεργο το γεγονός ότι στον Bowen δεν άρεσαν αυτές οι νέες ιδέες για τον πολιτισμό, αλλά ήρθε κοντά τους από μια άλλη οπτική γωνία. Ο Bowen είχε αυτή την ιδέα για τα τρίγωνα και την οικογένεια. Και έπειτα ασχολήθηκε με την ανάλυση των κοινωνικών συστημάτων σε επίπεδο τρίγωνων. Αισθανόμαστε καλύτερα αν ο εχθρός είναι ένας πραγματικά καλός εχθρός, αλλά αν ο εχθρός δεν είναι πραγματικά καλός εχθρός τότε αρχίζουμε να πολεμάμε ο ένας με τον άλλον. Αυτή είναι η διαδικασία με την οποία τα έθνη και τα κοινωνικά συστήματα συνδέονται βασικά μαζί και δημιουργείται ένας τρίτος, αποδιοπομπαίος τράγος.
Ποια ήταν τότε η κριτική του Bowen για την δουλειά σου;
Θυμάμαι ένα συνέδριο όπου επέλεξε να μιλήσει ενάντια στο έργο μου για τον πολιτισμό. Είχαμε πρόσφατα δημοσιεύσει το βιβλίο εθνότητας Ethnicity and Family Therapy και ο Bowen είπε: Όσοι άνθρωποι θέλουν να χάσουν το χρόνο τους μελετώντας τις διαφορές μεταξύ των Ιρλανδών και των Ιταλών, ας τους αφήσουμε να χάσουν το χρόνο τους και μιλούσε ξεκάθαρα για τη δουλειά μου.
Τότε δεν υπήρχαν πολλοί τρόποι να μιλήσουμε για τον πολιτισμό στην ψυχολογία. Τι είδους θέματα θα μπορούσε να διδάξει ένας καθηγητής ψυχολογίας για την εθνότητα, τη διαφορετικότητα και την ψυχοθεραπεία;
Αυτό είναι ένα ολόκληρο θέμα από μόνο του. Νομίζω ότι υπάρχουν πολλά θέματα που πρέπει να δώσουμε προσοχή όπως το προνόμιο του να είσαι λευκός, ετεροφυλόφιλος, το προνόμιο του φύλου… χρειάζεται να σκεφτούμε πώς όλα αυτά μας οργανώνουν. Με αυτό θα ήταν καλό να ασχοληθεί κανείς. Νομίζω ότι είναι σημαντικό να το αντιμετωπίσουμε πολυδιάστατα. Η εθνότητα, τις περισσότερες φορές, όχι πάντα, βοηθά τους ανθρώπους να προβληματιστούν και να σκεφτούν τι σημαίνει. Ποιοι είμαστε πολιτισμικά και ποιες είναι οι αξίες με τις οποίες έχουμε μεγαλώσει και ούτω καθεξής. Μεγάλωσα χωρίς να σκεφτώ τίποτα για αυτά. Δεν ήξερα ότι ήμουν Ιρλανδή, δεν με απασχολούσε. Θέλω να πω, ειλικρινά, δεν ήξερα τίποτα. Ήμουν απλώς ένα κανονικό πρόσωπο ή έτσι νόμιζα. Δεν ήξερα ότι ήμουν γυναίκα. Θέλω να πω, σκέφτηκα ότι ήμουν άτομο. Και ποτέ δεν σκέφτηκα το φύλο. Ποτέ δεν σκέφτηκα για τη φυλή. Δεν σκέφτηκα ότι τα ιρλανδικά σήμαιναν κάτι.Τώρα θα έλεγα, ότι όλο αυτό, είχε διαμορφώσει την οικογένειά μου εδώ και 150 χρόνια και τώρα οι αντιδράσεις μου σε μία κατάσταση σχετίζονται με πολλά πράγματα που αφορούν τη δύναμη αυτής της ιστορίας.
Και εκείνη την περίοδο υπήρχαν λίγες θεραπεύτριες γυναίκες. Πώς ήταν αυτό για σένα;
Υπήρχαν πολύ λίγοι άνδρες μέντορες που θα μπορούσαν να με αναλάβουν. Εγώ ήμουν οπαδός της Virginia Satir. Ήταν η μόνη γυναίκα. Και την ακολουθούσα παντού.
Η μητέρα μου, μου έλεγε συνέχεια: «Είμαστε Αμερικανοί Μόνικα, γιατί σε ενδιαφέρει από πού ήρθαμε. Είμαστε Αμερικανοί».
Έτσι, μέσα από όλα αυτά, έφτασες στη συγγραφή ενός βιβλίου σχετικά με την εθνότητα και την ποικιλομορφία στην οικογενειακή θεραπεία.
Η εθνότητα ήρθε πρώτη, κάνοντας το δικό μου γενεόγραμμα. Ήρθε ένα σημείο που σκεφτόμουν για παράδειγμα, τι σημαίνει να είσαι Ιρλανδός. Και η οικογένειά μου ποτέ δεν ήθελε να μιλήσει γι ‘αυτό. Προσποιούνταν ότι δεν ήταν Ιρλανδοί. Οπότε, αυτό μας το μετέφεραν. Έτσι λοιπόν, όταν άρχισα να θέτω ερωτήσεις, η μητέρα μου δεν ήταν πρόθυμη να τις απαντήσει. Συνέχισε να λέει: Είμαστε Αμερικανοί, Μόνικα, τι σε ενδιαφέρει από πού ήρθαμε; Και επειδή απεχθανόμουν αυτό που έλεγε, ρωτούσα πάντα για το ιστορικό μας. Και εκείνη μου απαντούσε: Ήμασταν απλώς αγρότες, μπορείς να σταματήσεις να ασχολείσαι; Δεν ήμασταν τίποτα. Τώρα είμαστε κάτι και είμαστε καλά τώρα. Παντρεύτηκα και έναν Έλληνα, οπότε ήξερα ότι η εθνότητα σήμαινε κάτι.
Τι σήμαινε η ταυτότητα του Έλληνα;
Ο σύζυγός μου μεγάλωσε στην Ελλάδα και αγαπούσε πολύ τη χώρα του. Αυτό δεν με επηρέασε. Πήγαμε στην Ιρλανδία και σκεφτόμουν: Θεέ μου, όλοι είναι σαν την οικογένειά μου! Τέσσερα χρόνια ψυχοθεραπείας και κανένας δεν μου είπε ότι έτσι λειτουργεί η κουλτούρα.
Η μητέρα μου «κορόιδευε» τους άλλους, αυτό ήταν χαρακτηριστικό της. Δεν το έκανε θυμωμένα, χρησιμοποιούσε το χιούμορ της σαν έναν τρόπο για να σε υποτιμήσει, να σε κάνει να νιώθεις ανόητη και ταπεινωμένη. Πηγαίνοντας στην Ιρλανδία συνειδητοποίησα ότι ήταν γενικότερο στοιχείο της κουλτούρας μας και δεν το έκανε απλώς η μαμά μου. Όλοι χρησιμοποιούσαν το χιούμορ με τον ίδιο τρόπο.
Κάτι άλλο που με απασχολεί είναι πώς τα στερεότυπα μπορούν να οδηγήσουν σε υπεργενικεύσεις, όπως για παράδειγμα ότι όλοι οι Ασιάτες είναι ντροπαλοί.
Η σκέψη μου ήταν να χρησιμοποιήσω ένα βιβλίο εθνότητας για να βοηθήσω τους ανθρώπους να καταλάβουν από πού προέρχονται και να πούνε την ιστορία τους. Προσπαθούμε τα χαρακτηριστικά αυτά να τεθούν σε κάποιο ιστορικό πλαίσιο που εξηγεί γιατί για παράδειγμα οι Ιρλανδοί μπορεί να έχουν αναπτύξει τα χαρακτηριστικά που έχουν. Γιατί αν το δούμε συστημικά θα πρέπει να υπάρχει ένας λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι αναπτύσσονται με διαφορετικούς τρόπους και καλλιεργούν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Αλλά όταν προερχόμαστε από προνομιακό τόπο, είναι δύσκολο να συνειδητοποιήσουμε τις επιρροές που έχουμε από τη συναναστροφή μας με τους άλλους. Θα ήταν πιο εύκολο για μένα να μιλήσω για τις φορές που υποτιμήθηκα επειδή είμαι γυναίκα ακόμα και αν δεν το συνειδητοποίησα, παρά να απαριθμήσω τα προνόμια που έχω επειδή είμαι λευκή. Δεν είναι ένα χαρακτηριστικό για το οποίο πρέπει να απολογούμαστε. Αλλά οφείλουμε να έχουμε συνείδηση των τρόπων που μπορεί αυτό να επηρεάσει.
Μια ερώτηση για το τέλος. Έχεις ασκήσει για αρκετά χρόνια το επάγγελμα του θεραπευτή, πώς διατηρείς τον ενθουσιασμό σου;
Μου αρέσει αυτό που κάνω! Διατηρώ τον ενθουσιασμό της πρώτης μέρας. Αγαπώ αυτό που κάνω. Αγαπώ αυτές τις ιδέες. Αισθάνομαι ότι η οικογενειακή θεραπεία μπορεί να είναι νεκρή εδώ σε αυτή τη χώρα εξαιτίας όλων των πράξεων για τις οποίες μιλήσαμε, αλλά η οικογένεια με όλες τις διαφορετικές μορφές της είναι ακόμα εκεί. Και κάθε οικογένεια είναι μια μεγάλη πρόκληση. Και μου αρέσει να διδάσκω τους μαθητές μου και να προσπαθώ να τους μεταδώσω τις ιδέες μου… το αγαπώ όλο αυτό.
Λοιπόν, θα ήθελα να είχαμε χρόνο να πάμε σε πολλά περισσότερα. Ίσως μια άλλη φορά. Οι ιδέες σου είναι πλούσιες και πολύτιμες. Σε ευχαριστούμε πολύ που τις μοιράστηκες μαζί μας σήμερα.
Ευχαριστώ για τη συζήτηση.
Πηγή: PsychologyNow.gr
